The Thessaloniki Plain (Kampania Plain) comprises the largest modern irrigation system in Greece created during the 20^th century after a giant project involving foreign and hellenic engineering companies. Part of the realized water-works assures the water - supply of the settlements and of Thessaloniki. The water - towers are the modern landmarks of all the villages and towns in the plain.
In the town of Naousa, along the Arapitsa River, which traverses the city, 14 pre-industrial and industrial plants and buildings constitute a water powered industrial network. Seven of them preserve intact their mechanical equipment. The Vetlans-Naousa (1908) textile factory belongs nowadays to the Municipality of Naousa, which is planning the reuse of the factory’s facilities as an Interpretation Center for the City’s Industrial Heritage.
A rare example of the technological heritage of the 20^th century is situated on the western sea-shore of Thermaikos Gulf and forms part of Axios Delta landmarks: It is the Port’s Radio-Beacon and Lighthouse on the Axios, built during the’60s and belonging to the system of Radio-beacons and lighthouses for the safe navigation of ships entering and going out of the Port.

The water - towers are the modern landmarks of all the villages and towns in Thessaloniki Plain. These towers are concrete constructions, built during the first decades of the second half of the 20th c. The earliest examples follow architectural types and morphology of similar construction in central Europe built in the beginning of the century (water towers in Halastra and Sindos).

      The water, being accumulated in the towers, comes from the springs of Tripotamos River - crossing the city of Veria - in Mount Vermion or through soil-drillings.  The height of the towers varies between 25 and 31 meters and their water capacity is 600 cubic meters max. The quality of water is controlled by special sand-filters and chlorinating, although the pollution of groundwater from the use of pesticides made its use very risky.

       The oldest examples of Water Towers in the Municipal Units of the Municipality of Delta (Halastra and Echedoros) are no longer in use and they have been restored only as historic constructions having the character of a landmark, belonging to the category of the “heritage of water”.

Address
Municipality of Delta
Municipal Unit of Ehedoros:  13, Ν. Plastira Str., 57400 Sindos, Greece
Municipal Unit of Halastra: 36, Megalou Alexandrou Str., 57300 Halastra, Macedonia, Greece Χαλάστρα Μακεδονία Ελλάδα
Tel.  Ehedoros 0030 2310 797411        Halastra 0030 2310 792 854, 792 244
Fax.  Ehedoros 0030 2310 798143         Halastra 0030 2310 792 343
Website:
http://www.dimosdelta.gr
http://www.halastra.gr
E-mail: Echedoros : [email protected]

Credits:
Olga Deligianni, Architect, member em. of the Technical Chamber of Greece

Sources:
“Water in our region”, Educational program of the 5^th Primary School of Alexandria (2009-2010), responsible teachers K. Mousafiri, A. Spiridonidis, Gr. Yovanopoulos

On-line resources:
http://www.perima.edu.gr/images/stories/programmata_pe/5odsalexandreias2010.pdf
http://www.terresdeau.gr

Διεύθυνση:
Δήμος Δέλτα
Δημοτική Ενότητα Εχεδώρου: Οδός Πλαστήρα 13, Τ.Κ. 57400 ΣΙΝΔΟΣ, ΕΛΛΑΣ
Δημοτική Ενότητα Χαλάστρας: Οδός Μεγάλου Αλεξάνδρου 36, ΤΚ 57300 Χαλάστρα
Τηλ. Εχέδωρος 0030 2310 797411        Χαλάστρα 0030 2310 792 854, 792 244
Fax.  Εχέδωρος 0030 2310 798143      Χαλάστρα 0030 2310 792 343
Ιστοσελίδα:
http://www.dimosdelta.gr
http://www.halastra.gr
E-mail: Εχέδωρος: [email protected]

Οι υδατόπυργοι είναι τα σύγχρονα τοπόσημα όλων των χωριών και των πόλεων της πεδιάδας Θεσσαλονίκης. Οι πύργοι αυτοί είναι κατασκευασμένοι από οπλισμένο σκυρόδεμα, και κατασκευασμένοι στις πρώτες δεκαετίες του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Τα πρωιμότερα παραδείγματα (υδατόπυργοι Χαλάστρας και Σίνδου) ακολουθούν αρχιτεκτονικούς τύπους και μορφολογία συγγενών κατασκευών της Κεντρικής Ευρώπης, που είχαν κατασκευαστεί στις αρχές του αιώνα.

     Το νερό, που αποθηκευόταν στους πύργους, προέρχεται από τις πηγές του Τριποτάμου – που διασχίζει την πόλη της Βέροιας – στο όρος Βέρμιο είτε από γεωτρήσεις. Το ύψος των πύργων κυμαίνεται από 25μ σε 31 μ και η χωρητικότητά τους φτάνει τα 600 κ.μ. Η ποιότητα του νερού ελέγχεται και βελτιώνεται με χλωρίωση και αμμόφιλτρα, αν και η μόλυνση των υπόγειων υδάτων από τη χρήση φυτοφαρμάκων κάνει τη χρήση του νερού των γεωτρήσεων επικίνδυνη.

       Τα παλιότερα παραδείγματα υδατόπυργων στις Δημοτικές Ενότητες της Χαλάστρας και του Εχεδώρου του Δήμου Δέλτα δεν είναι πλέον σε χρήση. Έχουν αποκατασταθεί εξωτερικά ως ιστορικές κατασκευές, που έχουν τον χαρακτήρα του τοπόσημου, και που ανήκουν στα μνημεία της «κληρονομιάς του νερού».

Συλλογή και σύνταξη στοιχείων:
Όλγα Δεληγιάννη, Αρχιτέκτων, ομ. μέλος ΤΕΕ

Πηγή:
«Το νερό στην περιοχή μας», Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα 5^ου Δημοτικού Σχολείου Αλεξάνδρειας (2009-2010), υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί K. Μουσαφίρη, A. Σπυριδωνίδης, Γρ. Γιοβανόπουλος

Πηγές διαδικτύου:
http://www.perima.edu.gr/images/stories/programmata_pe/5odsalexandreias2010.pdf
http://www.terresdeau.gr

The origins of the town of Naousa go back to the end of the 14th century and the beginning of the 15th. The region around, was inhabited since the antiquity. The industrialization of Naousa begins in the second half of the 19^th century based upon a rich past of a developed water-powered handcraft industry before the Greek War of Independence (1821) and the city's destruction by the Turks in 1822. These activities constituted the most important source of income for the residents of Naousa. The city’s rebirth in the second half of the 19^th century is manifested by the creation of the first "large-scale" cotton manufacturing industry in operation since 1874-75. The most famous example is the factory of "Longos-Kyrtsis and Tourpalis", the first industrial venture – in the contemporary sense of the term - to be established in Macedonia and probably in the entire Balkan Peninsula. By the beginning of the 20th century, four additional units have been established and the entrepreneurial spirit was embraced by the neighbouring city of Edessa and Thessaloniki.

     Waterpower from waterfalls was the source of energy for the first large industrial plants. The historic industrial plants of Naousa belonging mostly to the textile sector, built mainly near the waterfalls of Arapitsa river, constitute the energy-axis of the city. They are characterising the urban landscape as the landmarks of the modern era of the city by their size and the number of chimneys.

     After the Balkan Wars and the 1st World War, a new generation of industries is established in Naousa related to the Lanaras family, involved early in wool manufacturing. Naousa experienced in the beginning of the 50s a rapid renewal of its industrial facilities, plants and equipment, and the textile sector expanded to include the production of synthetics and ready-to-wear clothes. Some time later, in the 60s, industrial units very closely linked to the rapid post-war development of fruit and wine growing in the region.

      Unfortunately today Naousa is experiencing a profound crisis of the industry as a result of the international situation and business failures. The vast industrial heritage of the city is presenting positive chances for the regeneration of the urban fabric and the rehabilitation and reuse of the historic industrial plants is in vivid discussion between the people of the city.

      The City of Naousa and the Ministry of Culture have initiated and supported many projects regarding the rehabilitation and reuse of the industrial heritage of Naousa. The main building of the Loggos - Kyrtsis and Tourpalis textile factory is hosting, after its rehabilitation the Department of Technology Management of the University of Macedonia.

       The industrial heritage of the city includes buildings and building ensambes, canals and waterpower units with their mechanical equipment. Important part of this mechanical equipment is represented by the tourbines of the factories. A characteristic example is the tourbine of the Vetlans Naousa textile factory.

   “Vetlans-Naousa”, one of the most famous factories of the city, produced woolen fabric for the army. The factory was founded in 1908 by ERIA textile company. The initial water-turbine was constructed in Austria. The industry produced also electricity for the city’s public lighting. From 1950 onwards its famous blankets dominated the Greek market. During the 1980’s de-industrialization affected Naousa and the factory closed down. The ownership of the factory of “Vetlans-Naousa” passed on to the Municipality of the city, which took the decision to proceed in its reuse as a Center of Documentation of the city’s Industrial Heritage. The realization of this significant project has been already included to the 4^th National Strategic Reference Framework. The people of the city and its visitors will soon have the opportunity to realize the influential contribution of the city’s textile industry, for more than a century.

Address:
Municipality of Naousa
Municipal Cultural Organization,
17, Hadjimalousi Str.
59200 Naousa/GREECE
Tel: 0030 2332350300, 003023320 29800
Fax: 0030 2332024260, 0030 23320 29801
Website:
www.naousa.gr
E-mail: [email protected], [email protected]
Manager: Municipality of Naousa, Municipal Cultural Organization

Naias, Art Center, tel : 0030 2332029380
http://www.e-naousa.gr/

Credits:
Alexandros Oikonomou, Architect
Liana Stylianou, Headmistress of the EEC Naousa
Olga Deligianni, Architect, member em. of the Technical Chamber of Greece

Sources:
-Kathimerini 2001, “The industrial heritage of Naousa”, Journal “Seven Days”, 2-32
- Historical Industrial Equipment in Greece, European Union and Ministry of Development, NTUA Press, Odysseas Editions, Athens, 1998

On-line resources:
 http://naoussa.gr/

Διεύθυνση:
Δήμος Νάουσας
Δημοτικός Πολιτιστικός Οργανισμός,
Οδός Χατζημαλούση 17,
Τ.Κ. 59200 ΝΑΟΥΣΑ/ ΕΛΛΑΣ
Tηλ: 0030 2332350300, 003023320 29800
Fax: 0030 2332024260, 0030 23320 29801
Ιστοσελίδα: www.naousa.gr
E-mail: [email protected], [email protected], Χώρος Τεχνών, τηλ
Ναϊάς: 0030 2332029380
http://www.e-naousa.gr/

Οι απαρχές της πόλης της Νάουσας ανάγονται στα τέλη του 14^ου αιώνα και τις αρχές του 15^ου. Η γύρω περιοχή κατοικούνταν από την αρχαιότητα. Η εκβιομηχάνιση της Νάουσας αρχίζει από το δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα και βασίζεται σε ένα πλούσιο παρελθόν της υδροκίνητης βιοτεχνίας πριν από τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας και την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και την καταστροφή της πόλης από τους Τούρκους το 1922. Η δραστηριότητα αυτή αποτέλεσε την πιο σημαντική πλουτοπαραγωγική πηγή για τους κατοίκους της πόλης. Η αναγέννηση της πόλης στο δεύτερο μισό του 19^ου αιώνα αποτυπώνεται στη βιομηχανία της μεγάλης κλίμακας (κυρίως κλωστοϋφαντουργία βάμβακος) που ξεκινάει το 1874-75. Το παλαιότερο και πιο γνωστό παράδειγμα της εποχής είναι το συγκρότημα «Λόγγου-Κύρτση και Τουρπάλη», η πρώτη μεγάλη βιομηχανία με τη σύγχρονη ερμηνεία του όρου, που ιδρύθηκε στη Μακεδονία και ίσως η πρώτη των Βαλκανίων. Στις αρχές του 20ού αιώνα προστίθενται τέσσερις ακόμη μονάδες και το επιχειρηματικό πνεύμα των Ναουσαίων διαδίδεται στην Έδεσσα και τη Θεσσαλονίκη.

      Η υδροκίνηση αποτελούσε την πηγή ενέργειας για την κίνηση των μεγάλων εργοστασίων της πόλης. Τα ιστορικά υδροκίνητα συγκροτήματα της πόλης (κυρίως κλωστοϋφαντουργεία) εγκαταστημένα στις όχθες της Αράπιτσας αποτέλεσαν και τον ενεργειακό «άξονα» της πόλης. Χαρακτηρίζουν το αστικό τοπίο ως τοπόσημα της σύγχρονης εποχής τόσο λόγω του μεγέθους τους όσο και λόγω του αριθμού των καμινάδων τους.

     Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο μια νέα γενιά βιομηχανιών εγκαθίστανται στη Νάουσα κυρίως από την οικογένεια Λαναρά, της οποίας τα μέλη είχαν ασχοληθεί νωρίτερα με τη βιοτεχνία μαλλίνων υφασμάτων. Κατά τη μεταπολεμική δεκαετία του 1950 η Νάουσα γνώρισε και πάλι μια εποχή εκσυγχρονισμού των βιομηχανικών της εγκαταστάσεων, καθώς και του εξοπλισμού τους. Ο κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας ανανεώθηκε με την επεξεργασία συνθετικών ινών και την παραγωγή ετοίμων ενδυμάτων. Τη δεκαετία του 1960 αναπτύχθηκαν ραγδαία και οι κλάδοι της επεξεργασίας φρούτων και της οινοπαραγωγής.

     Τις τελευταίες δύο δεκαετίες η Νάουσα βιώνει μια τεράστια κρίση της βιομηχανίας της ως αποτέλεσμα της διεθνούς συγκυρίας, λανθασμένων κρατικών επιλογών, αλλά και επιχειρηματικών αστοχιών. Το μόνο θετικό στοιχείο, που απέμεινε, είναι η ύπαρξη μιας τεράστιας βιομηχανικής κληρονομιάς στην πόλη, η αξιοποίηση της οποίας αποτελεί αντικείμενο συζήτησης και προβληματισμού για την τοπική κοινωνία. Ο Δήμος της Νάουσας και το Υπουργείο Πολιτισμού, ανέλαβαν πρωτοβουλίες για την αποκατάσταση και επανάχρηση των βιομηχανικών μνημείων της πόλης. Το κεντρικό τμήμα του συγκροτήματος του κλωστοϋφαντουργείου Λόγγου-Κύρτση και Τουρπάλη στεγάζει, μετά την αποκατάστασή του, το Τμήμα Διαχείρισης Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.

       Η βιομηχανική κληρονομιά της πόλης περιλαμβάνει κτίρια και συγκροτήματα, κανάλια και υδροκίνητες μονάδες παραγωγής ηλεκτρισμού με το μηχανολογικό τους εξοπλισμό. Σημαντικό τμήμα αυτού του μηχανολογικού εξοπλισμού αντιπροσωπεύουν οι τουρμπίνες. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τουρμπίνα του εργοστασίου Βέτλανς-Νάουσα.

      Το εργοστάσιο «Βέτλανς-Νάουσα», ένα από τα πιο γνωστά της πόλης, παρήγαγε μάλλινα υφάσματα για τον στρατό. Το εργοστάσιο είχε κατασκευαστεί αρχικά το 1908 από την Εταιρεία ΕΡΙΑ. Η αρχική τουρμπίνα ήταν αυστριακής κατασκευής και είχε χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος για τον ηλεκτροφωτισμό της πόλης. Κατά τη δεκαετία του 1950 οι περίφημες κουβέρτες παραγωγής του εργοστασίου είχαν κατακλύσει την ελληνική αγορά. Η κρίση του 1980 επηρέασε δραματικά τη Νάουσα και το εργοστάσιο έκλεισε. Ο ιδιοκτήτης του παραχώρησε την ιδιοκτησία του στον Δήμο Νάουσας, ο οποίος αποφάσισε να το χρησιμοποιήσει πλέον ως «Κέντρο Τεκμηρίωσης της Βιομηχανικής Κληρονομιάς της Νάουσας». Η υλοποίηση αυτού του σχεδίου έχει ήδη ενταχθεί στο ΕΣΠΑ. Οι κάτοικοι και οι επισκέπτες της πόλης θα έχουν σύντομα την ευκαιρία να αναγνωρίσουν – μέσα από τις δραστηριότητες του Κέντρου – την συμβολή της βιομηχανίας στην ανάπτυξη της πόλης για περισσότερο από έναν αιώνα.

Συλλογή και σύνταξη στοιχείων:
Αλέξανδρος Οικονόμου, Αρχιτέκτων

Λιάνα Στυλιανού, Διευθύντρια ΚΠΕ Νάουσας

Μαρία Καρυδά, Εκπαιδευτικός, Αντιδήμαρχος Δήμου Νάουσας
Όλγα Δεληγιάννη, Αρχιτέκτων, ομ. μέλος ΤΕΕ

Πηγές:
- Εφημερίδα «Καθημερινή», «Η Βιομηχανική κληρονομιά της Νάουσας», Ένθετο αφιέρωμα «Επτά Ημέρες», 2-32
-«Ιστορικός Βιομηχανικός Εξοπλισμός στην Ελλάδα», Ευρωπαϊκή Ένωση και Υπουργείο Ανάπτυξης, Εκδόσεις ΕΜΠ, Εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα 1998

Πηγές Διαδικτύου:
 http://naoussa.gr/

The Thessaloniki Port’s Radio Beacon - Lighthouse on the Axios River is situated on the lowest east edge of the River’s Estuary and is marking the pass from Thessaloniki Bay to the outer part of Thermaikos Gulf. This is exactly the narrowest point of the bay, between the capes of Vardaris and Megalo Emvolo (Angelohori) located in a distance of 5,5 km.

     The Radio Beacon - Lighthouse is built around 1960, by the Organization “Free Zone and Port of Thessaloniki”, in the frame of a large-scale project of renewal and modernization. The height of the construction is 8 m. and its focal height 9 m. The Lighthouse has replaced the old system of floating lanterns and its luminescence is of seven nautical miles. The construction itself is a landmark of the Axios Delta and one of the most important lighthouses for the safety of navigation in Northern Aegean Sea.

    The access to the Radio Beacon - Lighthouse from the land is rather difficult, as the visitor has to cross several km of bad road, being impossible sometimes in winter when the level of water is high. Until the beginning of 1990’s the Lighthouse keepers lived near the lighthouse with their families.

Address: Axios-Loudias – Aliakmonas Management Authority
Halastra Thessaloniki, ΤΚ 57 300/ GREECE
Tel:00302310794811
Fax:00302310794368
E-mail: [email protected]
Website:http://www.axiosdelta.gr

Manager :
Prof.ThemistoklisKouimtzis([email protected]), President

StellaVareltzidou([email protected]),ScientificCoordinator
EvaKatrana([email protected]),Ecotours and Environmental Education

 Opening and visiting hours: To be arranged with the Axios Delta management authority (Ms Eva Katrana, [email protected] )

Credits:
Lia Papadranga, responsible for press and public relations, Axios Delta Management Authority
Olga Deligianni, architect, member em. of the Technical Chamber of Greece

Sources:
The Port of Thessaloniki 1925-1960, ed. Free Zone and Port of Thessaloniki, Thessaloniki 1960

On-line resources:
http://www.axiosdelta.gr

Διεύθυνση: Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα
Χαλάστρα Θεσσαλονίκη, Τ.Κ. 57 300/ ΕΛΛΑΣ
Tel:00302310794811
Fax:00302310794368
E-mail: info@axiosdelta.gr
Ιστοσελίδα :http://www.axiosdelta.gr

Υπεύθυνος  Φορέα : Καθηγητής Θεμιστοκλής Κουϊμτζής (kouimtzi@chem.auth.gr), Πρόεδρος
Στέλλα Βαρελτζίδου (stella@axiosdelta.gr), Συντονίστρια
Εύα Κατρανά(ekatrana@axiosdelta.gr), Οικοξεναγήσεις-Περιβαλλοντική Εκπαίδευση
Λία Παπαδράγκα (press@axiosdelta.gr), Γραφείο Τύπου & Δημοσίων Σχέσεων
Ώρες Ξεναγήσεων: Μετά από συνεννόηση με τον Φορέα Διαχείρισης Δέλτα Αξιού (Εύα Κατρανά (ekatrana@axiosdelta.gr)

   Ο Ραδιο-κατευθυντήρας και Φάρος του Αξιού, στο κατώτατο ανατολικό άκρο της εκβολής του ποταμού, σηματοδοτεί το πέρασμα από τον όρμο της Θεσσαλονίκης στα ανοιχτά του Θερμαϊκού Κόλπου. Εδώ βρίσκεται και το πιο στενό σημείο του Θερμαϊκού κόλπου, μεταξύ των ακρωτηρίων Βαρδάρης και Μεγάλο Έμβολο, στο Αγγελοχώρι, που απέχουν μόλις 5,5 χλμ.

    Ο φάρος αυτός κατασκευάστηκε το 1960 από τον Οργανισμό της Ελευθέρας Ζώνης και Λιμένα Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο ενός μεγάλου σχεδίου αποκατάστασης και εκσυγχρονισμού των εγκαταστάσεών του. Το ύψος του πύργου του είναι 8 μέτρα και το εστιακό του ύψος είναι 9 μέτρα. Ο Ραδιο-φάρος στο Δέλτα του Αξιού, με φωτοβολία επτά ναυτικών μιλίων, αντικατέστησε το 1960 τα μικρότερα πλωτά «φαναράκια» που οδηγούσαν μέχρι τότε τους ναυτικούς σε ασφαλές επίνειο. Είναι ένας από τους πιο σημαντικούς φάρους για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας στη Βόρεια Ελλάδα.

    Η πρόσβαση στον φάρο είναι αρκετά δύσκολη, καθώς, για να φτάσει κανείς, πρέπει να διανύσει αρκετά χιλιόμετρα δύσκολου δρόμου. Μάλιστα, κάποιες φορές το χειμώνα, με την αύξηση της στάθμης του νερού, η οδική πρόσβαση είναι αδύνατη. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ΄90 οι φαροφύλακες ζούσαν στον φάρο του Αξιού με τις οικογένειές τους, αφού η τεχνολογία της εποχής δεν τους επέτρεπε να απουσιάζουν.

 Συλλογή και σύνταξη στοιχείων:
Λία Παπαδράγκα, υπεύθυνη Γραφείου Τύπου και Δημοσίων Σχέσεων  του Φορέα  Διαχείρισης του Δέλτα Αξιού
Όλγα Δεληγιάννη, αρχιτέκτων, ομ. μέλος ΤΕΕ

Πηγή:
Ο Λιμήν Θεσσαλονίκης 1925-1960, εκδ. Ελευθέρα Ζώνη και Λιμήν Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1960 

Πηγή διαδικτύου:
http://www.axiosdelta.gr