The origins of the town of Naousa go back to the end of the 14th century and the beginning of the 15th. The region around, was inhabited since the antiquity. The industrialization of Naousa begins in the second half of the 19th century based upon a rich past of a developed water-powered handcraft industry before the Greek War of Independence (1821) and the city's destruction by the Turks in 1822. These activities constituted the most important source of income for the residents of Naousa. The city’s rebirth in the second half of the 19th century is manifested by the creation of the first "large-scale" cotton manufacturing industry in operation since 1874-75. The most famous example is the factory of "Longos-Kyrtsis and Tourpalis", the first industrial venture – in the contemporary sense of the term - to be established in Macedonia and probably in the entire Balkan Peninsula. By the beginning of the 20th century, four additional units have been established and the entrepreneurial spirit was embraced by the neighbouring city of Edessa and Thessaloniki.
Waterpower from waterfalls was the source of energy for the first large industrial plants. The historic industrial plants of Naousa belonging mostly to the textile sector, built mainly near the waterfalls of Arapitsa river, constitute the energy-axis of the city. They are characterising the urban landscape as the landmarks of the modern era of the city by their size and the number of chimneys.
After the Balkan Wars and the 1st World War, a new generation of industries is established in Naousa related to the Lanaras family, involved early in wool manufacturing. Naousa experienced in the beginning of the 50s a rapid renewal of its industrial facilities, plants and equipment, and the textile sector expanded to include the production of synthetics and ready-to-wear clothes. Some time later, in the 60s, industrial units very closely linked to the rapid post-war development of fruit and wine growing in the region.
Unfortunately today Naousa is experiencing a profound crisis of the industry as a result of the international situation and business failures. The vast industrial heritage of the city is presenting positive chances for the regeneration of the urban fabric and the rehabilitation and reuse of the historic industrial plants is in vivid discussion between the people of the city.
The City of Naousa and the Ministry of Culture have initiated and supported many projects regarding the rehabilitation and reuse of the industrial heritage of Naousa. The main building of the Loggos - Kyrtsis and Tourpalis textile factory is hosting, after its rehabilitation the Department of Technology Management of the University of Macedonia.
The industrial heritage of the city includes buildings and building ensambes, canals and waterpower units with their mechanical equipment. Important part of this mechanical equipment is represented by the tourbines of the factories. A characteristic example is the tourbine of the Vetlans Naousa textile factory.
“Vetlans-Naousa”, one of the most famous factories of the city, produced woolen fabric for the army. The factory was founded in 1908 by ERIA textile company. The initial water-turbine was constructed in Austria. The industry produced also electricity for the city’s public lighting. From 1950 onwards its famous blankets dominated the Greek market. During the 1980’s de-industrialization affected Naousa and the factory closed down. The ownership of the factory of “Vetlans-Naousa” passed on to the Municipality of the city, which took the decision to proceed in its reuse as a Center of Documentation of the city’s Industrial Heritage. The realization of this significant project has been already included to the 4th National Strategic Reference Framework. The people of the city and its visitors will soon have the opportunity to realize the influential contribution of the city’s textile industry, for more than a century.
Address:
Municipality of Naousa
Municipal Cultural Organization,
17, Hadjimalousi Str.
59200 Naousa/GREECE
Tel: 0030 2332350300, 003023320 29800
Fax: 0030 2332024260, 0030 23320 29801
Website:
www.naousa.gr
E-mail: [email protected], [email protected]
Manager: Municipality of Naousa, Municipal Cultural Organization
Naias, Art Center, tel : 0030 2332029380
http://www.e-naousa.gr/
Credits:
Alexandros Oikonomou, Architect
Liana Stylianou, Headmistress of the EEC Naousa
Olga Deligianni, Architect, member em. of the Technical Chamber of Greece
Sources:
-Kathimerini 2001, “The industrial heritage of Naousa”, Journal “Seven Days”, 2-32
- Historical Industrial Equipment in Greece, European Union and Ministry of Development, NTUA Press, Odysseas Editions, Athens, 1998
On-line resources:
http://naoussa.gr/
Διεύθυνση:
Δήμος Νάουσας
Δημοτικός Πολιτιστικός Οργανισμός,
Οδός Χατζημαλούση 17,
Τ.Κ. 59200 ΝΑΟΥΣΑ/ ΕΛΛΑΣ
Tηλ: 0030 2332350300, 003023320 29800
Fax: 0030 2332024260, 0030 23320 29801
Ιστοσελίδα: www.naousa.gr
E-mail: [email protected], [email protected], Χώρος Τεχνών, τηλ
Ναϊάς: 0030 2332029380
http://www.e-naousa.gr/
Οι απαρχές της πόλης της Νάουσας ανάγονται στα τέλη του 14ου αιώνα και τις αρχές του 15ου. Η γύρω περιοχή κατοικούνταν από την αρχαιότητα. Η εκβιομηχάνιση της Νάουσας αρχίζει από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και βασίζεται σε ένα πλούσιο παρελθόν της υδροκίνητης βιοτεχνίας πριν από τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας και την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και την καταστροφή της πόλης από τους Τούρκους το 1922. Η δραστηριότητα αυτή αποτέλεσε την πιο σημαντική πλουτοπαραγωγική πηγή για τους κατοίκους της πόλης. Η αναγέννηση της πόλης στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα αποτυπώνεται στη βιομηχανία της μεγάλης κλίμακας (κυρίως κλωστοϋφαντουργία βάμβακος) που ξεκινάει το 1874-75. Το παλαιότερο και πιο γνωστό παράδειγμα της εποχής είναι το συγκρότημα «Λόγγου-Κύρτση και Τουρπάλη», η πρώτη μεγάλη βιομηχανία με τη σύγχρονη ερμηνεία του όρου, που ιδρύθηκε στη Μακεδονία και ίσως η πρώτη των Βαλκανίων. Στις αρχές του 20ού αιώνα προστίθενται τέσσερις ακόμη μονάδες και το επιχειρηματικό πνεύμα των Ναουσαίων διαδίδεται στην Έδεσσα και τη Θεσσαλονίκη.
Η υδροκίνηση αποτελούσε την πηγή ενέργειας για την κίνηση των μεγάλων εργοστασίων της πόλης. Τα ιστορικά υδροκίνητα συγκροτήματα της πόλης (κυρίως κλωστοϋφαντουργεία) εγκαταστημένα στις όχθες της Αράπιτσας αποτέλεσαν και τον ενεργειακό «άξονα» της πόλης. Χαρακτηρίζουν το αστικό τοπίο ως τοπόσημα της σύγχρονης εποχής τόσο λόγω του μεγέθους τους όσο και λόγω του αριθμού των καμινάδων τους.
Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο μια νέα γενιά βιομηχανιών εγκαθίστανται στη Νάουσα κυρίως από την οικογένεια Λαναρά, της οποίας τα μέλη είχαν ασχοληθεί νωρίτερα με τη βιοτεχνία μαλλίνων υφασμάτων. Κατά τη μεταπολεμική δεκαετία του 1950 η Νάουσα γνώρισε και πάλι μια εποχή εκσυγχρονισμού των βιομηχανικών της εγκαταστάσεων, καθώς και του εξοπλισμού τους. Ο κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας ανανεώθηκε με την επεξεργασία συνθετικών ινών και την παραγωγή ετοίμων ενδυμάτων. Τη δεκαετία του 1960 αναπτύχθηκαν ραγδαία και οι κλάδοι της επεξεργασίας φρούτων και της οινοπαραγωγής.
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες η Νάουσα βιώνει μια τεράστια κρίση της βιομηχανίας της ως αποτέλεσμα της διεθνούς συγκυρίας, λανθασμένων κρατικών επιλογών, αλλά και επιχειρηματικών αστοχιών. Το μόνο θετικό στοιχείο, που απέμεινε, είναι η ύπαρξη μιας τεράστιας βιομηχανικής κληρονομιάς στην πόλη, η αξιοποίηση της οποίας αποτελεί αντικείμενο συζήτησης και προβληματισμού για την τοπική κοινωνία. Ο Δήμος της Νάουσας και το Υπουργείο Πολιτισμού, ανέλαβαν πρωτοβουλίες για την αποκατάσταση και επανάχρηση των βιομηχανικών μνημείων της πόλης. Το κεντρικό τμήμα του συγκροτήματος του κλωστοϋφαντουργείου Λόγγου-Κύρτση και Τουρπάλη στεγάζει, μετά την αποκατάστασή του, το Τμήμα Διαχείρισης Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Η βιομηχανική κληρονομιά της πόλης περιλαμβάνει κτίρια και συγκροτήματα, κανάλια και υδροκίνητες μονάδες παραγωγής ηλεκτρισμού με το μηχανολογικό τους εξοπλισμό. Σημαντικό τμήμα αυτού του μηχανολογικού εξοπλισμού αντιπροσωπεύουν οι τουρμπίνες. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τουρμπίνα του εργοστασίου Βέτλανς-Νάουσα.
Το εργοστάσιο «Βέτλανς-Νάουσα», ένα από τα πιο γνωστά της πόλης, παρήγαγε μάλλινα υφάσματα για τον στρατό. Το εργοστάσιο είχε κατασκευαστεί αρχικά το 1908 από την Εταιρεία ΕΡΙΑ. Η αρχική τουρμπίνα ήταν αυστριακής κατασκευής και είχε χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος για τον ηλεκτροφωτισμό της πόλης. Κατά τη δεκαετία του 1950 οι περίφημες κουβέρτες παραγωγής του εργοστασίου είχαν κατακλύσει την ελληνική αγορά. Η κρίση του 1980 επηρέασε δραματικά τη Νάουσα και το εργοστάσιο έκλεισε. Ο ιδιοκτήτης του παραχώρησε την ιδιοκτησία του στον Δήμο Νάουσας, ο οποίος αποφάσισε να το χρησιμοποιήσει πλέον ως «Κέντρο Τεκμηρίωσης της Βιομηχανικής Κληρονομιάς της Νάουσας». Η υλοποίηση αυτού του σχεδίου έχει ήδη ενταχθεί στο ΕΣΠΑ. Οι κάτοικοι και οι επισκέπτες της πόλης θα έχουν σύντομα την ευκαιρία να αναγνωρίσουν – μέσα από τις δραστηριότητες του Κέντρου – την συμβολή της βιομηχανίας στην ανάπτυξη της πόλης για περισσότερο από έναν αιώνα.
Συλλογή και σύνταξη στοιχείων:
Αλέξανδρος Οικονόμου, Αρχιτέκτων
Λιάνα Στυλιανού, Διευθύντρια ΚΠΕ Νάουσας
Μαρία Καρυδά, Εκπαιδευτικός, Αντιδήμαρχος Δήμου Νάουσας
Όλγα Δεληγιάννη, Αρχιτέκτων, ομ. μέλος ΤΕΕ
Πηγές:
- Εφημερίδα «Καθημερινή», «Η Βιομηχανική κληρονομιά της Νάουσας», Ένθετο αφιέρωμα «Επτά Ημέρες», 2-32
-«Ιστορικός Βιομηχανικός Εξοπλισμός στην Ελλάδα», Ευρωπαϊκή Ένωση και Υπουργείο Ανάπτυξης, Εκδόσεις ΕΜΠ, Εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα 1998
Πηγές Διαδικτύου:
http://naoussa.gr/